In het sociale domein moet er onder andere na de Wmo 2015 nog heel veel worden uitgevonden. Bijna alles is nieuw of zo-goed-als-nieuw: voor beleidsmakers, uitvoerders, zorgaanbieders én voor cliënten. Sociale innovatie is hier dus dringend nodig, maar hoe doe je dat snel, slim en effectief?

Design Thinking kan van onschatbare waarde zijn bij het ontwikkelen van nieuwe oplossingen. Voor adviesraden in het sociale domein biedt Design Thinking interessante mogelijkheden om moeilijk bereikbare doelgroepen, zoals jongeren, actief te betrekken en inbreng te laten hebben in adviezen richting gemeente. Bijvoorbeeld in de vorm van een Design Sprint.

 “Wicked Problems”

Complexe vraagstukken zijn er in het sociale domein te over: zelfredzaamheid, participatie, een brede benadering van hulpvragen, maatwerk, lichtere vormen van ondersteuning;  het staat allemaal nog (relatief) in de kinderschoenen en er ligt geen gereedschap op de plank om er snel en met resultaat werk van te maken. Veel vraagstukken in het publieke domein zijn zó complex, dat ze maar moeilijk met een lineaire, “stap-voor-stap-manier” van denken en doen op te lossen zijn. Neem als voorbeeld een vraagstuk als “eenzaamheid bij ouderen”. Typisch een onderwerp waar je met de bekende middelen nauwelijks grip op krijgt. Omdat de vraag moeilijk te definiëren is en de doelgroep diffuus en lastig benaderbaar, zijn de (goed bedoelde!) antwoorden zelden passend. Stichting Design for Humanity helpt partijen in het publieke domein op een andere, niet-lineaire manier naar zulke “wicked problems” te kijken. Hoe? Door niet te denken als beleidsmaker, expert of (ervarings)deskundige, maar door te denken en te werken als een ontwerper, ofwel: Design Thinking. Dat blijkt een krachtige werkwijze te zijn, die niet alleen leidt tot impactvolle sociale innovatie, maar die ook heel snel resultaat levert.

Minder praten, meer doen, samen met álle betrokkenen

In de kern draait het er bij Design Thinking om dat je niet te lang blijft steken in praten. Als je het vraagstuk eenmaal hebt geformuleerd, begin je zoveel mogelijk ideeën te verzamelen die ook maar enigszins kunnen bijdragen aan een oplossing. Dat doe je het liefst door zoveel mogelijk stakeholders te laten samenwerken (van directie tot cliënt). Vervolgens werk je de rode draad die je met elkaar ontdekt in die ideeën niet uit richting een rapport of advies, maar richting een prototype: een manier van werken die je werkelijk “in het klein” in de praktijk kunt testen. In de visie van design for Humanity kan het Design Thinking proces niet zonder de medewerking van “echte”, goed opgeleide ontwerpers. In samenspraak met stakeholders zijn zij in staat ideeën heel snel om te zetten in schetsen en modellen die tastbaar én testbaar zijn. Het spreekt voor zich dat adviesraden in het sociale domein hiermee hun adviezen aanmerkelijk kunnen verduidelijken en versterken!

Probeer vaak, faal snel, leer veel, realiseer goedkoop

Waarom is het nu zo belangrijk om ideeën zo snel mogelijk om te zetten naar prototypes en ze te testen? Om te beginnen een ‘plat antwoord’. Door snel te prototypen, ontkom je aan een belangrijke innovatie-valkuil: vaak wordt aan innovaties eerst heel veel tijd en geld besteed, om er dan achter te komen dat het toch niet werkt, bijvoorbeeld omdat cliënten zich toch nét even iets anders gedragen dan gedacht. Door te werken met eenvoudige prototypes zie je bepaalde weerstanden of onhandigheden in het ontwerp in een heel vroeg stadium. Ofwel: Probeer vaak, faal snel, leer veel, realiseer goedkoop. Zo kom je uiteindelijk bij een werkende oplossing uit, die bovendien draagvlak heeft onder stakeholders, omdat ze vanaf de eerst schets bij het ontwerp betrokken zijn.

Een ander belangrijk element is de factor tijd. Met een kort, intensief ontwerptraject (Design Sprint) kun je in één tot twee weken een idee omzetten in een prototype én eerste tests uitvoeren. Zo weet je heel snel of een innovatie levensvatbaar is en (eventueel na aanpassingen) verder uitgewerkt kan worden.

Frans van Hout,
Design for Humanity

— —

About

Bestuurslid Frans van Hout schreef deze blog voor de Koepel Adviesraden Sociaal Domein over het belang van Design Thinking voor sociale innovatie.

Met zijn communicatie-expertise en veel Design Thinking-ervaring helpt Frans vanuit partnerorganisatie VANBLEND organisaties de weg te vinden in ‘wicked problems‘ – vraagstukken in een diffuus veld van belanghebbenden, waar je moeilijk grip op krijgt en waar eenduidigheid ver te zoeken is. Denk aan energietransitie, de transitie in de zorg of de onstuitbare groei van steden, met alle kansen en bedreigingen die daarbij horen.